mgr inż. Marcin Zubrycki

Gmina Dubeninki, malowniczo położona na obszarze liczącym ponad 205 km², znana jest ze swoich walorów przyrodniczych – liczne Parki Krajobrazowe, Rezerwaty Przyrody oraz obszary chronionego krajobrazu zachęcają do dbałości o środowisko. Nie dziwi więc fakt, że Wójt Gminy wraz z zespołem odważnie postawili na nowatorskie rozwiązania w zakresie odnawialnych źródeł energii (OZE).

– Naszym celem jest znalezienie takiego rozwiązania, które nie tylko zaspokoi bieżące potrzeby energetyczne Gminy, lecz także zagwarantuje elastyczność i stabilność dostaw w perspektywie wielu lat – podkreśla Wójt Gminy Dubeninki Łukasz Balczun.

Kluczową rolę w tym projekcie odegrał zespół urzędników samorządowych. Po przeprowadzeniu wielomiesięcznych analiz różnych modeli finansowania, gmina zdecydowała się wykorzystać środki z Programu Inwestycji Strategicznych Polski Ład.

– Nasz zespół sprawnie pozyskuje dofinansowania i realizuje wielotorowo różne inwestycje wspierane ze środków publicznych. Tym razem, dzięki licznym analizom, oceniliśmy, że najlepszym wariantem będzie inwestycja w system wirtualnej elektrowni. To rozwiązanie zapewnia największą korzyść finansową i środowiskową dla naszej Gminy – dodaje Sekretarz Gminy Ewa Bogdanowicz-Kordjak.

Władzom Gminy zależało, aby nie czekać z obowiązkowymi inwestycjami OZE do ostatniej chwili. Planowane zmiany w krajowych i unijnych przepisach – między innymi wynikające z „Pakietu Fit for 55” oraz z systematycznych nowelizacji Ustawy o odnawialnych źródłach energii i Ustawy o efektywności energetycznej – wskazują, że jednostki samorządu terytorialnego będą w najbliższych latach coraz bardziej zobowiązane do poprawy efektywności energetycznej i redukcji emisji CO₂. Gmina Dubeninki już teraz wychodzi naprzeciw tym wymogom, stając się pionierem w skali ogólnopolskiej.

– Zdajemy sobie sprawę, że prędzej czy później wszystkie samorządy w Polsce będą musiały inwestować w odnawialne źródła energii. My postanowiliśmy wyprzedzić ten trend i pokazać innym, jak można to zrobić w sposób kompleksowy i z korzyścią dla mieszkańców – tłumaczy Wójt.

Znaczenie samowystarczalności energetycznej

Jednym z kluczowych argumentów za rozwojem OZE w samorządach jest stabilność oraz przewidywalność kosztów. Gminy, dotknięte wahaniami cen energii w ostatnich latach, coraz chętniej dążą do uniezależnienia się od niestabilnego rynku.

Władze gminy zdecydowały się na rozwiązanie, które można określić mianem „systemowego” – zakłada ono integrację  instalacji fotowoltaicznych (150 kWp łącznej mocy) w jeden ekosystem zarządzany w modelu wirtualnej elektrowni. Każda z instalacji jest dodatkowo wyposażona w magazyn energii o łącznej mocy około 200 kW i pojemności 400 kWh. Dzięki temu gmina może efektywnie zarządzać nadwyżkami produkowanej energii i korzystnie bilansować zużycie w innych obiektach.

– Przepisy dotyczące efektywności energetycznej wyraźnie zmierzają do promowania modelowych rozwiązań, które Gmina w tym projekcie realizuje. Jeśli w przyszłości pojawią się dodatkowe zachęty, np. w postaci niższych opłat dystrybucyjnych, będziemy już przygotowani do skorzystania znich– tłumaczy Sekretarz Gminy.

Na czym polega innowacyjne podejście do wykorzystania energii z instalacji fotowoltaicznych realizowane w Gminie Dubieninki?

Zamiast tradycyjnych, pojedynczych instalacji PV służących wyłącznie autokonsumpcji, Gmina Dubeninki tworzy swoistą „sieć” odnawialnych źródeł energii, wzbogaconą o elastyczny system magazynowania, monitorowania zużycia energii oraz zarządzania całym systemem. Projekt został oparty na zasadach działania wirtualnej elektrowni (ang. virtual power plant, VPP) która integruje różne źródła energii i zasoby tworząc spójną jednostkę operacyjną mającą na celu efektywne zarządzanie produkcją, aby zwiększyć elastyczność i niezawodność całego systemu energetycznego gminy.

Kluczowe cechy systemu opartego na wirtualnej elektrowni:

• „Przenoszenie energii” między PPE* – nadwyżki wyprodukowane w jednym miejscu mogą być wykorzystywane w innym.
• Optymalizacja kosztowa –system zarządzania energię analizuje zmienne taryfy i ustala, kiedy opłaca się magazynować energię, a kiedy odsprzedawać ją do krajowej sieci elektroenergetycznej.
• Minimalizacja strat – gmina może w dużej mierze unikać niskich stawek odkupu za nadwyżki energii; w modelu VPP nadwyżki z fotowoltaiki zasilają bezpośrednio inne obiekty, a dopiero ewentualne pozostałe wolumeny sprzedawane są do sieci.

– Zakończyliśmy właśnie etap projektowy i przygotowawczy, co w praktyce oznacza, że mamy komplet dokumentów formalno-prawnych, w tym uzgodnienia z operatorem systemu dystrybucyjnego. Następnym krokiem będzie montaż instalacji i uruchomienie magazynów energii – podkreśla Wójt.

Czy to się opłaca?

Według wstępnych szacunków czas zwrotu całego projektu wyniesie około 5 lat, co w kontekście stabilizowania się i jednocześnie potencjalnych wzrostów cen energii w Polsce jest bardzo korzystnym rezultatem. Ponadto władze Gminy wskazują na możliwość de facto „zamrożenia” kosztów energii czynnej – po uruchomieniu wirtualnej elektrowni. Gmina nie będzie uzależniona od nieprzewidywalnych wahań cen rynkowych. Pozostają oczywiście opłaty dystrybucyjne, jednak wielu ekspertów wskazuje na możliwe przyszłe preferencje legislacyjne dla podmiotów samobilansujących się.

– Mamy za sobą lata chaosu w branży energetycznej, gdzie wzrosty cen energii elektrycznej sięgały nawet 200% w skali roku. Jako Gmina chcemy zabezpieczyć się przed takimi skokami cen. Każda długofalowa inwestycja wymaga przecież przewidywalności – zwraca uwagę Sekretarz.

Nie sposób pominąć faktu, że każda złotówka zaoszczędzona na mediach czy opłatach eksploatacyjnych stanowi dodatkowe wsparcie finansowe dla Gminy, z którego korzyści czerpią przede wszystkim mieszkańcy, ale również turyści odwiedzający ten region.

Korzyści dla środowiska i wizerunku

Dubeninki, dążąc do posiadania 100% energii z OZE (lub z gwarancjami pochodzenia), wyeliminują zużycie energii z paliw kopalnych w budynkach i infrastrukturze samorządowej, co pozwoli na redukcję emisji o ponad 110 000 ton CO₂ rocznie. Tak znaczący efekt ekologiczny wpisuje się w cele polityki klimatycznej Unii Europejskiej.

– Przy naszej lokalizacji geograficznej i rozległych obszarach chronionych naturalnie dążymy do zachowania jak najczystszego środowiska. Zachowanie naturalnego środowiska jest kluczowe dla zdrowia ludzi, bioróżnorodności oraz zrównoważonego rozwoju. Realizując innowacyjne projekty, promujemy także naszą Gminę jako atrakcyjny kierunek turystyczny i przyjazny ekosystem – podkreśla Wójt Gminy.

Podsumowanie i perspektywy

Gmina Dubeninki zdecydowała się wykonać ambitny krok w kierunku pełnej samowystarczalności energetycznej. Dzięki śmiałej wizji Wójta i wsparciu Sekretarza Gminy oraz całego zespołu odpowiedzialnego za pozyskiwanie i absorpcję funduszy, projekt wirtualnej elektrowni stanie się punktem odniesienia dla innych jednostek samorządu terytorialnego w Polsce.

Władze Gminy mają nadzieję, że już w 2025 roku rząd przygotuje dalsze regulacje premiujące samobilansowanie i rozwój wirtualnych elektrowni, co jeszcze bardziej zwiększy opłacalność takiego modelu. Pewne jest jedno – Dubeninki pokazały, że determinacja, planowanie i innowacyjne podejście potrafią i przynieść długofalowe korzyści zarówno dla mieszkańców, jak i środowiska naturalnego.

– Dzięki zintegrowanemu podejściu i sprawnemu wykorzystaniu środków z KPO już za kilka lat będziemy mogli poszczycić się samowystarczalnością energetyczną. Uważam, że to ogromny krok zarówno dla Gminy, jak i inspiracja dla innych samorządów w Polsce Kolejnym krokiem będzie zaproszenie innych podmiotów – firm z naszego terenu i mieszkańców – do współpracy w formie spółdzielni energetycznej. Jesteśmy pewni, że to dobry kierunek współdziałania – podsumowuje Wójt.

* PPE – Punkt Poboru Energii